Dlaczego firmy rodzinne są motorem polskiej gospodarki
Mówi się, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciu. Jednak gdyby nie więzi rodzinne, historia światowej i krajowej gospodarki wyglądałaby zupełnie inaczej. Okazuje się, że mimo potencjalnych konfliktów między krewnymi w przedsiębiorstwie, to właśnie firmy przez nich tworzone stanowią znaczną część światowego PKB i wywierają niemały wpływ na lokalne społeczności. Firmom rodzinnym bacznie przyglądają się ekonomiści i socjologowie. Starają się oni dowiedzieć, co decyduje o ich sukcesie, jaki jest wpływ „rodzinności” na formę i jakość zarządzania, poziom innowacyjności czy stabilności firmy. W niniejszym artykule, opierając się na badaniach i raportach, postaramy się wykazać, dlaczego firmy rodzinne pełnią istotną rolę w polskiej gospodarce.
Czym są firmy rodzinne – definicje, przykłady
Istnieje wiele definicji firm rodzinnych. Wszystkie łączy to, że oparte są na więziach i zależnościach rodzinnych. Osoby zajmujące się tematyką przedsiębiorstw familijnych bazują na różnych dodatkowych kryteriach. Za firmy rodzinne uważa się więc na przykład takie przedsiębiorstwo, w którym co najmniej 50% udziałów ma jedna rodzina. Niektórzy badacze zagadnienia zwracają uwagę na aspekt funkcjonalny, uznając za firmę rodzinną tę, w której spora część rodziny zaangażowana jest w prowadzenie działalności. Można również przyjąć kryterium subiektywne – uznając za przedsiębiorstwo rodzinne, takie które używa tego określenia w stosunku do siebie.
W Polsce wiele małych i średnich działalności, to bardzo często firmy rodzinne. Wśród nich znajdziemy z pewnością wiele zakładów piekarniczo-cukierniczych, które swoją nazwą nawiązują do nazwiska właściciela. Jednak firmy rodzinne to również większe koncerny o zasięgu ogólnopolskim, a nawet międzynarodowym takie jak Ziaja czy Black Red White. Największą Polską firmą rodzinną jest Grupa AB, zajmująca się dystrybucją IT oraz elektroniki użytkowej w Polsce oraz krajach Europy wschodniej i centralnej. W roku finansowym 2018/2019 wypracowała blisko 9 mld PLN obrotów.
Wygląda na to, że z firmami rodzinnymi spotykamy się na co dzień, nie zawsze zdając sobie z tego sprawę. Przyjrzyjmy się zatem, co sprawia, że są one tak ważnym filarem krajowej gospodarki?
Dlaczego firmy rodzinne napędzają gospodarkę?
1. Firmy rodzinne stanowią 60% firm w Polsce
Ponad 60% przedsiębiorstw w Polsce deklaruje, że są firmami rodzinnymi. Ponadto, według różnych szacunków, generują 20-40% polskiego PKB. Co prawda, w państwach zachodniej Europy udział firm rodzinnych w krajowych gospodarkach jest większy, jednak polskie przedsiębiorstwa familijne powstawały głównie w latach 90. XX wieku. Zatem są to firmy stosunkowo młode, które, według przewidywań części ekonomistów, przez następne dekady będą się stale rozwijać, wzmacniając swój udział w krajowym PKB.
Warto również dodać, że firmy rodzinne zatrudniają ponad 3 miliony osób w Polsce i mają znaczący udział w rynku pracy. Dzięki czemu dodatkowo pełnią funkcje społeczne. Można to zauważyć szczególnie w mniejszych miejscowościach, gdzie często firmy rodzinne są jednym z głównych pracodawców i zapewniają dostęp do kultury czy sportu, poprzez organizowanie czy sponsorowanie takich wydarzeń.
2. Firmy rodzinne są stabilne i przewidywalne
Jedna z najstarszych firm świata, która została założona w 718 roku, to firma rodzinna. Co więcej, Houshi Ryokan, bo tak się nazywa, do dzisiaj zarządzana jest przez tę samą rodzinę, co czyni ją najdłużej działającą firmą rodzinną. Chociaż mogłoby się wydawać, że firmy rodzinne są bardziej narażone na konflikty, to nawet jeśli to prawda, są również lepiej przygotowane do ich rozwiązywania, osiągania kompromisów. Według Barometru Firm Rodzinnych – raportu opublikowanego przez KPMG – 85% firm rodzinnych planuje przekazać zarządzanie przedsiębiorstwem swoim potomkom. Dzięki temu firmy te mogą być postrzegane przez kontrahentów jako względnie przewidywalne. Sukcesorzy zanim przejmą stery, w zdecydowanej większości przypadków, są przygotowani do pełnienia swojej roli. Poznają swoich klientów, nawiązują relacje z dostawcami i partnerami biznesowymi. Znają branżę, pracowników i rozumieją prognozy lepiej niż osoba z zewnątrz, która zostałaby zatrudniona do zarządzania firmą.
3. Firmy rodzinne są bardziej innowacyjne
Intuicyjnie może wydawać się to dziwne. Jednak wyniki badań naukowych, przeprowadzonych przez Teresę Kraśnicką, Tomasza Ingrama i Grzegorza Głóda, pokazują, że im firma bardziej rodzinna, tym nakłady ponoszone na innowacje są większe. Wyniki tego badania świadczą również, że co prawda mniej pomysłów przekazanych jest do późniejszej komercjalizacji, jednak autorzy pracy sugerują, że może mieć to związek z lepszym procesem badawczym i lepszą oceną sukcesu innowacyjnego produktu niż w przypadku firm nierodzinnych.
Sami pracujemy z wieloma firmami rodzinnymi, które chcą wdrożyć lean. Często taka inicjatywa wychodzi od sukcesora, który przygotowuje się do zarządzania firmą lub niedawno zaczął dzierżyć stery. Być może właśnie w roli sukcesora należy doszukiwać się większej innowacyjności. Wielu spośród nowych lub przyszłych decydentów to osoby wykształcone w nowej rzeczywistości, często po studiach na prestiżowych uczelniach, gdzie innowacyjność firmy jest mocno podkreślana w kontekście konkurencyjności. Utworzenie działu badań i rozwoju, czy zatrudnienie firm konsultacyjnych z obszarów optymalizacji i wprowadzenia innowacji do działu produkcji, jest więc kolejnym krokiem w stronę zwiększenia swojej przewagi na rynku zarówno polskim, jak i zagranicznym.
4. Firmy rodzinne są lepiej postrzegane przez pracowników
W firmach rodzinnych można spotkać się ze szklanym sufitem, który polega na tym, że awans częściej dostają członkowie rodziny założyciela, a niekoniecznie osoba o najlepszych kompetencjach. Jednak z raportu Instytutu Biznesu Rodzinnego wynika, że 55% pracowników firm rodzinnych uważa, że stabilność zatrudnienia w firmach rodzinnych jest wyższa niż w pozostałych. Co więcej, 83% respondentów podoba się płaska struktura w firmach rodzinnych oraz większa dostępność do osób decyzyjnych. 66% ankietowanych twierdzi, że procesy decyzyjne są szybsze, dzięki czemu wdrażanie nowych rozwiązań przebiega bardziej sprawnie. Dane z przytaczanego raportu mogą sugerować, że pracownicy w firmach rodzinnych są bardziej zaangażowani. Natomiast pracodawcy mogą rzadziej prowadzić procesy rekrutacji, co jest niewątpliwym plusem.
5. Firmy rodzinne są coraz bardziej otwarte na doradztwo i modernizacje
Jak wspomnieliśmy wyżej, wiele firm powstało w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku. W ostatnich kilku latach ma miejsce tzw. transfer międzypokoleniowy, czyli przekazywanie władzy w spółkach w ręce młodszego pokolenia. Nowi właściciele coraz częściej widzą potrzebę modernizacji swoich przedsiębiorstw, a ponadto przykładają większą wagę do szkolenia i rozwoju pracowników. Sukcesorzy zapraszają zewnętrzne firmy, aby przeprowadzały audyty, mające wskazać mocne i słabe strony przedsiębiorstwa, oraz proponowały rozwiązania zwiększające efektywność. Zamawiają badania rynku, aby wyznaczyć kierunki rozwoju. To potrzebne działania, które pozwalają się rozwijać i zdobywać nowe rynki.
Dalszy rozwój firm rodzinnych
Przedsiębiorstwa familijne mają swoje problemy i swoje metody postępowania, a przede wszystkim bardzo często posiadają swoją specyfikę. Ważne jest, aby dobrze zrozumieć sposób zarządzania przedsiębiorstwem oraz poznać wartości, na których rodzina opiera swój biznes. Przez lata wspieraliśmy wiele firm we wdrażaniu lean management w ich firmach i zakładach produkcyjnych. Przez ten czas zauważyliśmy, jak ważne jest indywidualne podejście do klienta, ale widzieliśmy również zaangażowanie rodziny i pracowników. Dodając do powyższego przytaczane wcześniej statystyki dotyczące ilości firm rodzinnych w Polsce, nie mamy wątpliwości, że są i będą one motorem polskiej gospodarki. Nie wierzymy też w zmierzch tego typu biznesów, ale w ich stabilny rozwój i coraz większy wkład w krajową i światową ekonomię.
Zarządzasz firmą rodzinną? Chcesz się rozwijać? Chcesz zoptymalizować produkcję lub sprzedaż? Zapraszamy na bezpłatne konsultacje. Napisz nam, jakie masz wyzwania, a my pomożemy znaleźć najlepsze rozwiązanie.
Przeczytaj również: Zanim przejmiesz stery, ustaw swój kokpit. Zarządzanie wizualne i wskaźniki dla sukcesorów
Bibliografia
Barometr Firm Rodzinnych, KPMG, 2020
Biuletyn Fundacji Firmy Rodzinne (lato 2020) https://ffr.pl/wp-content/uploads/2020/08/ffr_biuletyn_lato_2020_web.pdf
Kraśnicka, T., Ingram, T., & Głód, G. (2019). Rodzinność polskich przedsiębiorstw-stymulator czy przeszkoda innowacyjności?. Przegląd Organizacji, (7), 22-31.
https://www.ab.pl/press_news_story/blisko-9-miliardow-zlotych-obrotow-grupy-ab/
https://www.ab.pl/grupa-ab-trzecia-najwieksza-firma-rodzinna-w-polsce/
https://ffr.pl/wp-content/uploads/2020/08/ffr_biuletyn_lato_2020_web.pd
