Krótka historia lean management

Na naszej stronie można znaleźć sporo informacji o tym, czym jest lean management, jakie są założenia tej filozofii oraz podstawowe jej metody i techniki. Często piszemy też o tym, jak wprowadziliśmy zarządzanie oparte na tych zasadach w wielu firmach w Polsce. Ale czy zastanawialiście się kiedyś, jak wyglądały początki lean management, kto wpadł na ten pomysł, gdzie to się wydarzyło? Niektórzy twierdzą, że perspektywa historyczna pomaga w dogłębnym zrozumieniu danego zjawiska. Tych, których tak uważają lub po prostu chcą poznać początki szczupłego zarządzania, zapraszam do podróży w czasie…

Prapoczątek

Narodzin koncepcji ciągłego doskonalenia, które jest jednym z filarów lean, należy szukać w XIX wiecznej Japonii. Wtedy to młody Sakichi Toyoda, chcąc ulżyć w pracy swojej mamie skonstruował krosno wykorzystując grawitację. Od tego momentu tkaczki mogły operować czółenkiem z pomocą pedałów zamiast używać do tego rąk. Chociaż wynalazek sprawił, że do tkania potrzebne było mniej siły, to młody konstruktor cały czas starał się poprawić swój pomysł. I dopiął swego. Jakiś czas później, stworzył półautomatyczną maszynę, a następnie w 1927 całe przedsiębiorstwo, które zajmowało się produkcją automatycznych krosien mechanicznych. Już wtedy wdrożył w firmie kilka zasad, które później były podstawą ruchu lean management. Należało do nich m.in. ciągłe doskonalenie, szacunek do pracowników oraz chęć dostarczania produktów wysokiej jakości. Ale kolejne usprawnienia miały dopiero nadejść.

Zasługi Toyody

Innowacyjne podejście zapewniało firmie Sakichiego Toyody stałe zyski i możliwości rozwoju. W pewnym momencie powierzył on nowy projekt swojemu synowi. Kiichiro Toyoda chciał stworzyć firmę produkującą samochody. Tak powstała Toyota Motor Company (która zmiękczyła w nazwie d na t żeby zachodnim krajom łatwiej było wymówić nazwę).  W tym samym czasie w Stanach Zjednoczonych fabryki Forda produkowały już milion pojazdów w ciągu roku. Japońska firma postawiła sobie jednak ambitny cel, aby produktować auta nie tylko na rynek krajowy, ale podbić również rynki zagraniczne. Miała w tym pomóc jedna z zasad, która powstała na początku tej drogi. Chodzi o podejście do produkcji “dokładnie na czas” (just in time). Był to termin wymyślony i wdrożony przez samego Kiichiro i stał się on podstawowym elementem Systemu Produkcyjnego Toyoty.

Kolejne kroki

Taiichi Ohno, który był menedżerem w Toyota Motor Company, dostał za zadanie stworzenie systemu pracy, który zwiększy produktywność i jakość wyrobów. W tym celu wykorzystał, coś co później zostało nazwane kaizenem, co w  dosłownym tłumaczeniu oznacza zmiana na lepsze. Kaizen polega na systematycznym dążeniu do postawionego celu i niestrudzonym pokonywaniu kolejnych przeszkód. Dziś ten termin często tłumaczy się jako “ciągłe doskonalenie”. Poza tym Ohno wpadł na pomysł, żeby zreorganizować fabrykę. Zamiast tworzyć działy, w skład których wchodzili pracownicy obsługujący tylko jeden rodzaj urządzeń np. tylko tokarki czy wiertarki. Ohno stwierdził, że produkcja będzie szybsza, jeżeli praca zostanie zorganizowana w gniazda. W każdym takim gnieździe znaleźli się przedstawiciele wszystkich specjalności. Teraz produkt miał przechodzić po kolei do następnego fachowca, tak aby umożliwić pracę zgodną z “czasem taktu”. Dodatkowo Ohno zachęcał do tego, aby każdy pracownik przeszkolony był nie tylko w zakresie używania jednego typu sprzętu, ale co najmniej dwóch. Chociaż początkowo spotkało się to z niezrozumieniem, po pewnym czasie pracownicy zaakceptowali nowy pomysł. Stało się to dzięki wyjaśnianiu, przekonywaniu i rozmowom, jakie z pracownikami miał prowadzić Ohno. Dobra komunikacja, konieczność, aby zespół rozumiał, co robi i w jakim celu, również stały się częścią Systemu Toyoty i późniejszego ruchu lean.

Kiedy lean stał się leanem

Sformułowanie “szczupły”, czyli właśnie lean w odniesieniu do produkcji po raz pierwszy zastosował John Krafcik w swojej publikacji z 1988 roku. W swoim artykule opisuje m.in, że firmy, które wprowadziły filozofię japońskich firm, mają lepszą produktywność i  wytwarzają wyroby lepszej jakości, niż te, które nie korzystają z tego podejścia.

Popularyzacja lean management

Termin ten zyskał  zainteresowanie praktyków zarządzania dopiero w 1991 roku,  po publikacji książki pt: “Maszyna, która zmieniła świat” autorstwa James P. Womack, Daniel T. Jones i Daniel Roos. Ci trzej naukowcy opisali w niej wyniki badań nad porównaniem produktywności w fabrykach w Japonii, Europie i Ameryce Północnej. Za przykład firmy z kraju kwitnącej wiśni posłużyła im, jakżeby inaczej, Toyota Motor Company. Do określenia systemu Toyoty wykorzystali sformułowanie użyte przez Krafcika w swojej pracy. A ponieważ  system pracy z Japonii okazał się najkorzystniejszy, sformułowanie lean management zyskało popularność. Autorzy książki próbowali też określić, co oznacza ten termin. Ich definicja koncentrowała się na możliwości zwiększania produkcji, przy jednoczesnym zmniejszaniu nakładu pracy maszyn i ludzkiego wysiłku.

Lean management obecnie

Już pierwsze prace badawcze pokazywały, że taki odchudzony system pracy jest wydajny. Na początku trwały jednak dyskusje, czy taką szczupłą formę zarządzania da się przenieść ze specyficznej tradycji japońskiej do kultury zachodu. Obawy okazały się jednak niepotrzebne. Obecnie lean management to filozofia zarządzania rozpoznawalna na całym świecie. Coraz więcej przedsiębiorstw produkcyjnych, usługowych i sprzedażowych wprowadza usprawnienia w duchu szczupłego zarządzania. Od kilku lat istnieje również model lean dla startupów, który został specjalnie dostosowany dla młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw. Dzięki temu pomaga rozwiązywać problemy, tworzyć nowe rozwiązania i uczy początkujących przedsiębiorców szczupłego zarządzania.

Lean w nauce

Obecnie lean management to również gałąź nauki – co roku powstają tysiące badań z tego zakresu na całym świecie. Wyszukiwarka publikacji naukowych Google Scholar pokazuje ponad 56 tys. artykułów, książek i rozdziałów, w których użyto sformułowania lean management. I to tylko od początku 2020 roku do teraz (tekst pisany jest w październiku 2021 r.). Wiele z nich ma charakter empiryczny, a spora część to dokładny opis wprowadzenia lean w konkretnym przedsiębiorstwie. Powstają nowe teorie, metody i techniki zostają dopracowane. Świadczy to o niezwykłej popularności tej filozofii zarządzania wśród naukowców, ale również pośród studentów oraz przedsiębiorców, którzy chcą czytać o szczupłym zarządzaniu i pozwalają na przeprowadzanie badań w swoich firmach.

Jaka będzie przyszłość lean management?

Chociaż krytycy uważają, że lean to tylko chwilowa moda, to jednak fenomen ten trwa już kilka dekad, ciągle się rozwija i na razie nie widać spadku zainteresowania leanem na świecie. Duża ilość danych, rozwój technologii informacyjnych, robotyzacja i dalsza automatyzacja firm to przyszłość, która nadejdzie szybciej niż się tego spodziewamy. To sprawi, że lean będzie mierzyć się z nowymi wyzwaniami i problemami. Jednak, jako filozofia u podstaw której stoi ciągłe dążenie do bycia coraz lepszym, zawsze będzie obecna w naszym życiu i życiu wielu przedsiębiorstw, które chcą się rozwijać.

Wdrażanie lean

Z roku na rok powstają również kolejne firmy konsultacyjne świadczące usługi pomagające wdrożyć lean. Jedne z nich preferują podejście czysto metodyczne – polegające na wprowadzaniu kolejnych technik lean w firmie. Inne, poza implementacją metod, mocny nacisk kładą na dokonywanie zmian w całej organizacji, tak aby była ona sama w stanie dokonać zmian, jeśli zajdzie taka konieczność. Takie firmy podkreślają znaczenie zrozumienia przez zarząd i pracowników, czym jest lean i w jakim celu się go wdraża.

Zapraszamy do współpracy

Lata obecności na rynku, dziesiątki wdrożonych projektów nauczyły nas, że wdrażanie lean management to proces, który wymaga dużego zaangażowania – zarówno po stronie konsultantów jak i po stronie pracowników i zarządu firmy. Wiemy, jak budować zespoły wdrożeniowe i w jaki sposób je motywować. Pozwól nam poprowadzić Cię ścieżką ku doskonałości. Umów się na bezpłatną konsultację i wdróż z nami zarządzanie oparte na lean w swojej firmie.

Zobacz również: 

Literatura cytowana: 

Jeffrey. K. Lilker, Droga Toyoty, MT BIZNES, Warszawa: 2018

Krafcik, J. F. (1988). Triumph of the lean production system. Sloan management review, 30(1), 41-52.