Czym jest Mapowanie Strumienia Wartości (VSM)
Spis treści
Mapowanie Strumienia Wartości (ang. Value Stream Mapping) należy do najważniejszych metod wykorzystywanych przez lean. Głównie dlatego, że dzięki rzetelnemu prześledzeniu tego, jak wygląda obecnie proces w danym przedsiębiorstwie, pozwala na eliminowanie tych jego elementów, które uznane są za straty. A to właśnie nimi zajmuje się szczupłe zarządzanie. Na czym polega VSM? Kiedy warto go stosować? Jakie są fazy procesu? Co mówią o nim badania naukowe? Jak wygląda przykładowe użycie tej metody w firmie? Jeśli przeczytasz artykuł do końca, z pewnością otrzymasz odpowiedzi na te pytania.
Co to jest Mapowanie Strumienia Wartości
VSM to narzędzie, którego celem jest pokazanie tego, jak wygląda przepływ materiałów i informacji w procesie produkcji lub dostarczania usług (np. administracyjnych, sprzedażowych). Ważnym elementem Mapowania Strumienia Wartości jest wskazanie w nim elementów, które dodają wartość oraz tych, które tej wartości nie dodają. Co to jest wartość dodana? Według filozofii lean dotyczy ona tych procedur i działań, za które klient będzie chciał zapłacić. Jeśli dana czynność powoduje, że produkt produkt będzie lepiej dopasowany do potrzeb, a usługa wydajniejsza lub szybsza, to z pewnością będzie można uznać ją za wartość dodaną. Z drugiej strony w procesie znajdują się również kroki, które tej wartości nie dają. Niektórych z nich nie da się wyeliminować (np. kontroli jakości) innych można się pozbyć lub skrócić czas ich trwania. Najpierw trzeba je jednak zlokalizować i w tym bardzo pomocny jest właśnie VSM.
(Więcej o wartościach w lean i marnotrawstwach przeczytasz w naszym artykule 7 klasycznych i 2 współczesne marnotrawstwa w firmach produkcyjnych).
Kiedy przeprowadzić VSM
Istnieje kilka momentów w życiu firmy, kiedy warto zastanowić się nad przeprowadzeniem Mapowania Strumienia Wartości. Po pierwsze może okazać się, że fabryka nie nadąża z realizacją zamówień. Warto przyjrzeć się wtedy, procesowi i zlokalizować miejsca, które można poprawić, aby zwiększyć efektywność produkcji. Po drugie Mapowanie Strumienia Wartości pomoże wtedy, kiedy firma przestaje przynosić spodziewane dochody. Może się okazać, że proces trwa zbyt długo przez co nie jest już opłacalny. Jednak VSM możesz przeprowadzić również wtedy, kiedy nie spotykasz się z żadnym problemem. Są takie firmy, które rozumieją, że funkcjonowanie fabryki czy firmy usługowej zawsze można ulepszać. Tworzenie mapy procesu pomaga zrozumieć, gdzie tych usprawnień szukać.
Od czego zacząć, czyli fazy Mapowania Strumienia Wartości
Istnieją cztery główne fazy VSM. Poniżej przedstawimy je w kilku zdaniach.
Wybierz proces
Pierwsza to wybranie procesu, który będzie mapowany. Warto zastanowić się nad produktami czy usługami, których przebieg warto poprawić. Najczęściej, ale nie zawsze, zaczyna się od tego procesu, który jest najbardziej dochodowy, główny dla danej firmy. Jednak podjęcie decyzji o wyborze procesu bywa trudne, zwłaszcza jeśli szwankuje kilka z nich. Wtedy można zwrócić się o pomoc do konsultanta lean, który dzięki doświadczeniu i wiedzy pomoże podjąć decyzję.
Mapa stanu obecnego
Kolejnym krokiem jest stworzenie mapy stanu obecnego, czyli opisanie tego, jak wygląda proces. Analizę najlepiej rozpocząć od dołu strumienia, tzn. zaczynając od klienta, a kończąc na zewnętrznych dostawcach. W trakcie tej fazy oznacza się i mierzy wszystkie aktywności, zapasy oraz momenty oczekiwania (na części lub aż maszyna skończy działanie). Do oznaczania przebiegu wykorzystuje się ikony, które pomagają stworzyć standardową i przejrzystą mapę. Następnie wyróżnia się te elementy, które stanowią wartość dodaną oraz straty.
Mapa stanu przyszłego
Kolejnym etapem Mapowania Strumienia Wartości jest nakreślenie mapy stanu przyszłego, czyli tego, jak będzie wyglądał proces, kiedy wyeliminowane zostaną marnotrawstwa oraz wprowadzone usprawnienia.
Osiąganie stanu przyszłego
Ostatnim etapem jest dążenie do osiągnięcia stanu przyszłego. Warto wcześniej przygotować plan wdrożenia, w którym znajdą się kolejne kroki potrzebne do zrealizowania planu. Wskazane są inne metody (np. lean), które pomogą osiągnąć stan przyszły. Ponadto w takim dokumencie można umieścić wskazówki dla pracowników operacyjnych i kadry kierowniczej, które pomogą w realizacji określonej drogi.
Czy Mapowanie Strumienia Wartości jest skuteczne?
Z pewnością mapowanie procesu to ważne narzędzie lean. Już samo wdrożenie VSM w wybranych obszarach może poprawić jakość funkcjonowania przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że lean to proces ciągłego doskonalenia, więc jeżeli chce się osiągać znaczące rezultaty warto wyjść poza samo mapowanie procesów i ich jednorazowe poprawienie.
W 2017 roku została opublikowana analiza, która objęła 131 badań naukowych dotyczących właśnie Mapowania Strumienia Wartości w firmach na całym świecie. Autorzy publikacji ujęli w nich m. in. branże produkcyjne, ochronę zdrowia, budownictwo oraz usługi. Jakie korzyści z zastosowania tych metod wskazują badania w poszczególnych sektorach?
Korzyści z VSM w sektorze produkcyjnym
Jak pokazują badania to branża produkcyjna najwięcej korzysta z Mapowania. W analizowanych przez autorów tekstach znaleziono ponad 40 różnych profitów. Najczęstszym była poprawa gospodarowaniem zapasami średnio o ponad 70%. Znacznie poprawił się również czas realizacji zamówienia (lead time) o średnio 56% oraz czas cyklu (cycle time) o ponad 52%.
Mapowanie Strumienia Wartości sektor medyczny
Analizowano również, co na wprowadzeniu VSM zyskuje ochrona zdrowia. Okazało się, że pomaga ona zmniejszyć nadgodziny w placówkach medycznych o 41%. Ponadto w zmapowanych i usprawnionych przychodniach notuje się o 35% mniej skarg dotyczących spraw administracyjnych. Co więcej o 75% zmniejszają się kolejki i aż o 70% czas trwania leczenia.
Zmapowanie usług – korzyści
W branży usługowej wprowadzenie VSM powoduje zwiększenie czynności uznanych za wartość dodaną oraz wpływa na ogólną efektywność pracy. Skraca się również czas oczekiwania np. na połączenie z konsultantem, a także czas dostarczenia usługi. Spada liczba skarg i opóźnień.
Budownictwo a VSM
W tym sektorze generalnie zauważono, że zmapowanie procesów pozwala na poprawę produktywności oraz skrócenie czasu realizacji zamówienia. Jednak ze względu na złożoność tych procesów oraz zbyt małą ilość danych trudno wskazać konkretne informacje i liczby.
Mapowanie Strumienia Wartości – przykład Lean To Win
Zrealizowaliśmy niejeden projekt, w którym tworzyliśmy mapy procesów. Na przykład w firmie Poltra. Zaczęliśmy od wspólnych warsztatów i zbudowania zespołu projektowego, który miał realizować projekt. To ważne, aby w tworzeniu mapy brały udział osoby, które faktycznie pracują przy danej linii. Dzięki temu jest ona dokładniejsza. Zebraliśmy również dane o czasie cyklu, czasie przezbrojenia, wielkości zapasów, ilości materiałów i podzespołów. Zwróciliśmy także uwagę na to, jak wygląda komunikacja między poszczególnymi osobami ważnymi z punktu widzenia danego procesu. Następnie dokonaliśmy skrupulatnej analizy i stworzyliśmy mapę stanu przyszłego. Dzięki zobaczeniu jak wygląda proces mogliśmy wyeliminować kilka strat takich jak zbyt długi czas raportowania, tworzenia kalkulacji i zbierania danych. Szerzej o case study w Poltra piszemy w artykule Jak usprawnić pracę firmy, czyli lean management na przykładzie branży narzędziowej. Case study Poltra sp. z o.o.
VSM z Lean To Win
Chcesz zmapować procesy w swojej firmy, ale nie wiesz, jak się do tego zabrać? Chciał(a)byś dowiedzieć się więcej, o tym czym jest VSM? Napisz do nas i umów się na bezpłatną konsultację, w trakcie której odpowiemy na Twoje pytania.
Źródła:
Shou, W., Wang, J., Wu, P., Wang, X., & Chong, H. Y. (2017). A cross-sector review on the use of value stream mapping. International Journal of Production Research, 55(13), 3906-3928.
Zobacz także:
Jak lean management pomaga motywować pracowników?
Jak lean management może pomóc w sukcesji? Poznaj wyzwania sukcesorów
Jak w 23 sekundy zobaczyć kondycję swojej firmy – Case Study HOCOMO
7 klasycznych i 2 współczesne marnotrawstwa w firmach produkcyjnych
